Η Επίκουρη καθηγήτρια Πνευμονολογίας-Εντατικής Θεραπείας του ΕΚΠΑ στην Α' Πανεπιστημιακή Πνευμονολογική Κλινική του ΓΝΝΘΑ "Η Σωτηρία" Νικολέττα Ροβίνα, από την 1η γραμμή περίθαλψης των ασθενών με COVID-19, μας μιλά για τους ροκ σταρ της νέας εποχής και τη δικαίωση που νιώθει προσωπικά.
Η αναγνωρισμένη επιστήμονας με το πλούσιο ερευνητικό και διδακτικό έργο μοιράζεται το πώς έχει αλλάξει η στάση των φοιτητών της, αλλά και την ελπίδα της «αυτή η εμπειρία να αποτελέσει την αφετηρία για μακροπρόθεσμη αλλαγή των προτύπων της κοινωνίας για τους νέους».
Ως Επιστήμονας, πώς νιώθετε που η πιο αξιοπρόσεκτη και δημοφιλής τηλεοπτική/δημόσια παρουσία εδώ και 2 μήνες είναι ένας Επιστήμονας;
Νιώθω υπερήφανη βλέποντας καθημερινά έναν επιστήμονα, εν προκειμένω τον καθηγητή Τσιόδρα, να καθηλώνει όλο το πανελλήνιο με τον απλό, κατανοητό για τους πολλούς, ταπεινό και χωρίς κομπορρημοσύνη λόγο του. Με εκπλήσσει ευχάριστα ο σεβασμός και, η κατά γενική ομολογία, αποδοχή στο πρόσωπό του από όλα τα κοινωνικά/μορφωτικά στρώματα, από τον απλό πολίτη αυτής της χώρας έως τον πιο «καχύποπτο» επικριτή. Επίσης, δεν σας κρύβω πως νιώθω και κάποιου είδους δικαίωση, που επιτέλους αναδεικνύονται νέα ηγετικά πρότυπα σε αυτή την κοινωνία, που συστηματικά παραγνωρίζει τους επιστήμονες και «αποθεώνει» κυρίως εφήμερους αστέρες lifestyle και showbiz.
Τι εισπράττετε από τους φοιτητές σας και τους νέους επιστήμονες με τους οποίους έρχεστε σε επαφή αυτό το διάστημα; Έχει αλλάξει η συμπεριφορά τους απέναντί σας;
Αυτό το διάστημα τα μαθήματα τόσο στους προπτυχιακούς όσο και στους μεταπτυχιακούς φοιτητές γίνονται διαδικτυακά, διότι λόγω του ιού έχει ανασταλεί η πρόσβαση στο νοσοκομείο μας. Εισπράττουμε σεβασμό και εκτίμηση σε μεγαλύτερο βαθμό από πριν. Οι φοιτητές εκφράζουν συμπαράσταση στον αγώνα και την προσπάθεια που δίνουμε, κάποιοι δηλώνουν με ενθουσιασμό πως εμπνέονται από το ρόλο μας σε αυτή την κρίση, ειδικά μαθαίνοντας τα καλά μας αποτελέσματα. Ακόμη κι εμάς, που δεν κάνουμε κάτι πολύ διαφορετικό απ’ ό,τι συνήθως για τους ασθενείς που νοσηλεύουμε στη ΜΕΘ, μας διακατέχει ένα αίσθημα ανάτασης, δύναμης και ενότητας ενάντια στην απειλή του ιού, υπενθυμίζοντάς μας γιατί επιλέξαμε αυτό το επάγγελμα στην αρχή της καριέρας μας.
Πόσο δύσκολο είναι να συνδυάζει κανείς έρευνα και κλινικές υποχρεώσεις; Είναι αυτή η νόρμα για επιστήμονες σε όλο τον κόσμο;
Δεν είναι πολύ εύκολο να συνδυάζει κανείς έρευνα και κλινικές υποχρεώσεις. Αναπόφευκτα, κάτι από τα δύο μένει λίγο πίσω. Στην Ελλάδα πρέπει να τα συνδυάζουμε και τα δυο, λόγω της υποστελέχωσης των νοσοκομείων- πανεπιστημιακών και ΕΣΥ. Στο δικό μας τμήμα, έχουμε την τύχη να υπάρχει μια αγαστή συνεργασία μεταξύ πανεπιστημιακών και ιατρών του ΕΣΥ και οι ρόλοι μοιράζονται ισότιμα και στα δύο μέρη.
Τι αξίζει να γνωρίζουν οι Έλληνες πολίτες για το επίπεδο της έρευνας που γίνεται στην Ελλάδα;
Στην Ελλάδα, παρά τους περιορισμένους πόρους για τη έρευνα σε σύγκριση με τον υπόλοιπο κόσμο γίνεται πολύ αξιόλογη έρευνα από πολλά κέντρα. Είναι αξιοσημείωτο, πως έχουμε μια πολύ αξιοπρεπή παρουσία στο διεθνή επιστημονικό χάρτη τόσο ως Πανεπιστημιακά ιδρύματα, αλλά και ως επιστήμονες ξεχωριστά. Ειδικά από τον χώρο της ιατρικής, υπάρχουν αρκετοί διακεκριμένοι επιστήμονες, στις πρώτες θέσεις ετεροαναφορών για το επιστημονικό τους έργο, παγκοσμίως. Η ελληνική επιστημονική κοινότητα είναι ενεργός, συμμετέχοντας σε κλινικές δοκιμές και εργαστηριακές μελέτες που διεξάγονται παγκοσμίως. Ήδη, μέσα στο πρώτο διάστημα της πανδημίας ελληνικές ομάδες δημοσίευσαν σημαντικά νέα δεδομένα για τον COVID σε διεθνή, έγκριτα περιοδικά.
Πώς νιώθετε που ο μέσος πολίτης μπορεί πλέον και παρακολουθεί συζητήσεις επί επιστημονικών θεμάτων και μπορεί να κατανοεί ιατρική ορολογία;
Είναι εντυπωσιακό, πώς ο μέσος Έλληνας καταλαβαίνει τι σημαίνει ο δείκτης R0 για παράδειγμα, επιχειρηματολογεί πάνω σε επιδημιολογικά ζητήματα, αντιλαμβάνεται σωστά γιατί λαμβάνονται μέτρα και πειθαρχεί. Νομίζω, πως όλα ξεκινούν από το γεγονός πως υπάρχει μια σοβαρή, με μέτρο, υπεύθυνη, ωστόσο κατανοητή στο ευρύ κοινό ενημέρωση από τους επιστήμονες σε καθημερινή βάση. Επίσης, θεωρώ πως μέσα από τον έγκαιρο σχεδιασμό και τα θετικά αποτελέσματά του, μετά από πολύ καιρό έχει ανακτηθεί η εμπιστοσύνη στους θεσμούς αυτής της χώρας.
Θεωρείτε ότι αυτή η επιστημοσύνη που έχει μπει πια στη ζωή μας, θα αφήσει κάτι μετά τη νίκη της Ιατρικής;
Ελπίζω να αφήσει… Εύχομαι να μην ξεχάσουμε μετά από λίγο καιρό τα επιτεύγματά μας, πόσο μας ενέπνευσαν να δείξουμε εμπιστοσύνη, αλληλεγγύη και πειθαρχία ως λαός, πόση υπερηφάνεια νιώσαμε που τα καταφέραμε. Μακάρι, αυτή η εμπειρία να αποτελέσει την αφετηρία για μακροπρόθεσμη αλλαγή των προτύπων της κοινωνίας για τους νέους. Η ιατρική δεν είναι εύκολη επαγγελματική επιλογή, ειδικά στις μέρες μας. Απαιτεί πολυετείς σπουδές, δια βίου μελέτη, θυσίες. Ειδικά, η εντατική θεραπεία είναι ένας «μαραθώνιος», ένας διαρκής αγώνας για την επιβίωση του ασθενούς. Εκτός από τη συνεχή ανάγκη για επιμόρφωση και την ενσωμάτωση στη ρουτίνα νέων τεχνολογιών, επισύρει και ένα μεγάλο ψυχικό/συναισθηματικό φορτίο, που οδηγεί στο λεγόμενο burn-out των ιατρών. Η ικανοποίηση στο τέλος της ημέρας, πως έκανες ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατόν για να σώσεις μια ζωή ακόμη και εάν εκ των πραγμάτων γνωρίζεις πως οι πιθανότητες να το καταφέρει είναι λίγες, σου δίνει τη δύναμη να συνεχίζεις.
Πόσο/Τι βλέπετε να αλλάζει στη ζωή μας;
Νομίζω πως γινόμαστε πιο υπεύθυνοι, πιο ώριμοι πολίτες. Ακόμη και τώρα που αίρονται σταδιακά οι περιορισμοί και δεν υπάρχουν νέα κρούσματα, βλέπεις πως υπάρχει η δεύτερη σκέψη για τα μέτρα πρόληψης μεταξύ των πολιτών. Ακόμη και τώρα που δεν επιβάλλονται αυστηρά, διαπιστώνεις πως εξακολουθούμε να κρατάμε τις αποστάσεις, να πλένουμε τα χέρια μας με αντισηπτικό, να φοράμε τη μάσκα. Επίσης γίναμε αλληλέγγυοι ως κοινωνία. Εμείς οι υγειονομικοί (ιατροί, νοσηλευτές) μετά από πολύ καιρό νιώσαμε πως ο κόσμος αντιλαμβάνεται τι προσφέρουμε στην κοινότητα (κάτι που κάναμε όμως και πριν την πανδημία). Όλο αυτό το διάστημα η κοινωνία μάς στήριξε ψυχολογικά με απίστευτους τρόπους, ο κόσμος χειροκρότησε την προσπάθειά μας, ο ιδιωτικός τομέας μας στήριξε με ποικίλα μέσα (με πανώ υποστήριξης έξω από τα νοσοκομεία, με καθημερινά γεύματα, με λόγια/τραγούδια αγάπης).
Στο επίπεδο της δημόσιας υγείας, μέσα από όλη αυτή την κρίση υπήρξε η ευκαιρία αναβάθμισης του συστήματος υγείας, με κάποιες προσλήψεις που έγιναν (σίγουρα χρειάζονται περισσότερες), με την αύξηση των κρεβατιών ΜΕΘ, με την αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό του εξοπλισμού των ΜΕΘ. Επίσης, καταλάβαμε πόσο μπορεί να απλοποιηθεί η δουλειά μας σε πολλά επίπεδα με την τηλεϊατρική. Παραδείγματα αποτελούν τα εξ αποστάσεως μαθήματα, τα webinars με άλλα κέντρα σε πραγματικό χρόνο για την ανταλλαγή εμπειριών γύρω από την αντιμετώπιση των περιστατικών στη ΜΕΘ, τις νέες θεραπείες, η άμεση και ελεύθερη πρόσβαση στη γνώση παγκοσμίως (ελεύθερη πρόσβαση σε έγκριτα περιοδικά άρθρων για τον COVID).
Ποιοι είναι οι ροκ σταρς της νέας εποχής;
Μου αρέσει που ο χαμηλών τόνων, σοβαρός και μετρημένος επιστήμονας κ. Τσιόδρας και ένας εκπρόσωπος της πολιτείας κ. Χαρδαλιάς διεκδικούν τον τίτλο του ροκ σταρ των ημερών. Ξαφνικά «γκουγκλάρουμε» το επιστημονικό έργο, το βιογραφικό, τις συνήθειες ανθρώπων που δεν ανήκουν στο χώρο της showbiz ή του αθλητισμού. Θέλουμε να τους μοιάσουμε, τα παιδιά μας θέτουν νέους στόχους καριέρας. Ο κόσμος μέσα από αυτή την κρίση, έμαθε να εμπιστεύεται τους επιστήμονες, τους θεσμούς, το εθνικό σύστημα υγείας.
Πιστεύετε ότι θα αλλάξει ποτέ η συνθήκη "οι ποδοσφαιριστές να αμείβονται με εκατομμύρια και οι Ιατροί με μέτριους μισθούς";
Σίγουρα οι ιατροί στη χώρα μας θα έπρεπε να αμείβονται καλύτερα. Δεν πιστεύω πως θα φτάσουν ποτέ να αμείβονται με εκατομμύρια όπως οι ποδοσφαιριστές που αναφέρετε, όσο και αν αλλάζουν τα πρότυπα.
Σε σχέση με τον Κορονοϊό, τι είναι αυτό που σας κάνει να κοιμάστε πιο ήσυχα τα βράδια;
Σε αυτή την κρίση που ζήσαμε λόγω της πανδημίας, η επιστημονική κοινότητα και η πολιτική ηγεσία στην Ελλάδα λειτούργησαν έγκαιρα, με ευθυκρισία, υπευθυνότητα και αποτελεσματικότητα. Ο ελληνικός λαός επέδειξε αξιοζήλευτη πειθαρχία και σοβαρότητα απέναντι στον κίνδυνο, παρά τις μνημονιακές δυσκολίες των προηγούμενων ετών που τον είχαν εξουθενώσει. Ανακτήσαμε την εθνική μας αξιοπρέπεια, «ψηλώσαμε το ανάστημά μας». Όλα αυτά δικαιώνουν την προσπάθεια που κάναμε αυτούς τους δυο μήνες για τους ασθενείς μας και μου δίνουν ελπίδα για το αύριο αυτής της χώρας.
