Πρόσφατη δημοσίευση στο περιοδικό Obesity αναδεικνύει την παχυσαρκία ως σημαντικό παράγοντα κινδύνου στους ασθενείς που έχουν μολυνθεί με τον ιό SARS-CoV-2. Οι ασθενείς με δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) >30 (κιλά/ύψος²) είναι πιο πιθανό να εισαχθούν σε ΜΕΘ ή να χρειαστούν μηχανική υποστήριξη, εφόσον προσβληθούν από κορονοϊό.

Την ανακάλυψη έκανε ερευνητική ομάδα υπό τον Καθηγητή Λοιμωξιολογίας και Ανοσολογίας και Διευθυντή του τμήματος Λοιμωξιολογίας του νοσοκομείου του Rhode Island, του πανεπιστημίου Brown, Ελευθέριο Μυλωνάκη. Στην ομάδα συμμετέχουν ο Μάρκος Καλλίγερος και η Ευαγγελία Μυλωνά.

Ο Μάρκος Καλλίγερος, Ειδικευόμενος Παθολογίας στο Πανεπιστήμιο Brown, που είναι και ο πρώτος συγγραφέας της μελέτης, αναλύει στο GoodNews τα ευρήματα της μελέτης. Μοιράζεται ακόμα τις σχετικές με τον κορονοϊό έρευνες που τρέχει η διεπιστημονική ομάδα στο Πανεπιστήμιο Brown.

Ποια είναι η ομάδα (και το background της) πίσω από τη δημοσίευση "Association of Obesity with Disease Severity among Patients with COVID‐19";

Η ερευνητική μας ομάδα αποτελεί κομμάτι του τμήματος Λοιμωξιολογίας του νοσοκομείου του Rhode Island, του πανεπιστημίου Brown. Oι ερευνητικές προσπάθειες κατευθύνονται από τον Καθηγητή Λοιμωξιολογίας και Ανοσολογίας και Διευθυντή του τμήματος, Ελευθέριο Μυλωνάκη. Η ομάδα μας είναι διεπιστημονική και περιλαμβάνει επιστήμονες από διάφορους κλάδους θετικών επιστημών όπως βιολόγους, ιατρούς και μηχανικούς, οι οποίοι εργάζονται τόσο στο κομμάτι της κλινικής έρευνας όσο και στο κομμάτι της βασικής-πειραματικής έρευνας.

Ποια ήταν τα συμπεράσματα των ερευνών σας για τη συσχέτιση παχυσαρκίας και κορονοϊού; Πώς ορίζεται η παχυσαρκία σε αυτή την περίπτωση;

Η συγκεκριμένη μελέτη αποτελεί μια μελέτη σειράς ή κοορτής (observational cohort study). Όπως γνωρίζετε η πανδημία του κορονοϊού SARS-CoV-2 μας έφερε σε επαφή με έναν νέο ιό για τον οποίο πολλά ερωτήματα είναι ακόμα αναπάντητα. Παρότι από την αρχή της πανδημίας ήταν γνωστό πως οι άνθρωποι με χρόνια προβλήματα υγείας (όπως καρδιά, διαβήτης, αναπνευστικό κ.α) διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για εμφάνιση σοβαρής νόσου, η παχυσαρκία δεν είχε χαρακτηρισθεί ως παράγοντας κινδύνου. Ίσως ένας από τους λόγους που αυτή η διαπίστωση δεν έγινε εξαρχής είναι το γεγονός πως η Κίνα, στην οποία πρωτοεμφανίστηκε ο ιός, έχει πολύ μικρότερα ποσοστά παχυσαρκίας σε σχέση με τις χώρες του δυτικού κόσμου. Στην Αμερική παραδείγματος χάρη, ο επιπολασμός της παχυσαρκίας (η οποία ορίζεται ως δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ) >30 (κιλά/ύψος²)) ξεπερνά το 40% στο γενικό πληθυσμό [1].

Όταν λοιπόν ξεκίνησε να υπάρχει έξαρση του κορονοϊού στις ΗΠΑ, αρχίσαμε να παρατηρούμε ότι ακόμα και νέοι ασθενείς χωρίς άλλες συννοσηρότητες εμφάνιζαν συχνά σοβαρές επιπλοκές από τη λοίμωξη. Αυτή η παρατήρηση επιβεβαιώθηκε όταν μελετήσαμε τους ασθενείς με COVID-19 που εισήχθησαν στο νοσοκομείο μας και ειδικότερα αυτούς που παρουσίασαν σοβαρές επιπλοκές όπως εισαγωγή σε μονάδα εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ) και ανάγκη για μηχανική υποστήριξη. Διαπιστώσαμε λοιπόν ότι ο κίνδυνος επιπλοκών συσχετιζόταν με την παχυσαρκία και συγκεκριμένα βρήκαμε σημαντική συσχέτιση ανάμεσα στην εισαγωγή σε ΜΕΘ και ΔΜΣ >30 και ανάμεσα στην ανάγκη διασωλήνωσης και ΔΜΣ>35 [2]. Τις ίδιες ημέρες δημοσιεύτηκαν δύο επιπλέον μελέτες, μια από την Νέα Υόρκη [3] και μία από τη Γαλλία [4], οι οποίες έδειξαν παρόμοια αποτελέσματα.

Ποιους άλλους δείκτες εξετάσατε στους ασθενείς που συμμετείχαν στη μελέτη;

Πέραν της παχυσαρκίας, εξετάσαμε επίσης τη συσχέτιση και άλλων συχνών χρόνιων παθήσεων όπως διαβήτης, καρδιακά νοσήματα, υπέρταση, χρόνια αναπνευστικά προβλήματα, με την είσοδο σε ΜΕΘ και την ανάγκη διασωλήνωσης. Στα μοντέλα μας συμπεριλάβαμε επίσης την ηλικία, το φύλο και τη φυλή των ασθενών. Ανεξαρτήτως της παχυσαρκίας, η εισαγωγή σε ΜΕΘ συσχετίστηκε επίσης με την ύπαρξη χρόνιων καρδιακών νοσημάτων.

Ποιοι είναι οι λόγοι που κάνουν τους παχύσαρκους ανθρώπους πιο ευάλωτους στον κορονοϊό;

Με αφορμή την ερώτηση σας θα ήθελα να ξεκινήσω την απάντηση από κάτι που θεωρώ εξαιρετικά σημαντικό, ίσως το πιο σημαντικό μήνυμα αυτής της κουβέντας. Η παχυσαρκία όπως και κάθε άλλη χρόνια νόσος δεν πρέπει να χαρακτηρίζει τον ίδιο τον άνθρωπο. Είναι σημαντικό να αποφεύγεται η απόδοση ταυτότητας σε έναν ασθενή πχ «διαβητικός», «παχύσαρκος» κ.ο.κ, κάτι το οποίο πολλές φορές οδηγεί σε στιγματισμό και ψυχική επιβάρυνση του ασθενή.

Ερχόμενος πίσω στην ερώτησή σας, είναι πολύ δύσκολο να απαντηθεί με ακρίβεια ο μηχανισμός πίσω από αυτή τη συσχέτιση χωρίς περαιτέρω έρευνα. Μελέτες σαν αυτή που δημοσιεύθηκε από το εργαστήριο μας λειτουργούν κυρίως ως ενδείξεις συσχετισμού και δεν μπορούν να απαντήσουν αιτιολογικά. Παρότι υπάρχουν ήδη γνωστοί μηχανισμοί που θα μπορούσαν να εξηγήσουν αυτή την παρατήρηση, π.χ. αλλαγές στη φυσιολογία των πνευμόνων [5], πιθανή δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος στα άτομα με παχυσαρκία [6] κ.α. , ο ακριβής μηχανισμός που ο λιπώδης ιστός αλληλεπιδρά με τον SARS-CoV-2 χρήζει περαιτέρω μελέτης.

Ποια μέτρα πρέπει να λαμβάνονται για την περίπτωση ασθενούς που έχει μολυνθεί από κορονοϊό και είναι παχύσαρκος;

Νομίζω πως το πλέον σημαντικό ειδικότερα στη χώρα μας που φαίνεται να ξεπερνάει μέρα με τη μέρα την πανδημία, είναι η πρωτογενής πρόληψη τηρώντας τους κανόνες υγιεινής και τις κοινωνικές αποστάσεις. Από κει και πέρα είναι σημαντικό για άτομα που ανήκουν σε ομάδες κινδύνου να επικοινωνούν νωρίς στην πορεία της νόσου με τον γιατρό τους και να λαμβάνουν έγκαιρη κι έγκυρη καθοδήγηση για τα επόμενα βήματα.

Ποιες έρευνες σε σχέση με τον κορονοϊό τρέχει η ομάδα σας αυτή την περίοδο;

Οι μελέτες του εργαστηρίου χωρίζονται σε διαφορά επίπεδα. Αρχικά η ομάδα μας συμμετέχει σε κλινικές δοκιμές είτε πολυκεντρικές (Ρεμδεσιβίρη), είτε μελέτες που πραγματοποιούνται στο κέντρο μας (θεραπεία με αντισώματα και προσεχώς άλλα πιθανά φάρμακα εναντίον του κορονοϊού). Τέτοιου είδους μελέτες και ειδικά οι λεγόμενες τυφλές τυχαιοποιημένες μελέτες αποτελούν ένα εξαιρετικά σημαντικό ερευνητικό κομμάτι και είναι αυτές που μπορούν να δώσουν απαντήσεις με μεγαλύτερη βεβαιότητα. Πρόσφατα υποβάλαμε προς δημοσίευση και τα αποτελέσματα από τη χρήση υδροξυχλωροκίνης στο κέντρο μας. Πέραν αυτών, ο καθένας μας συνεισφέρει στην ομάδα από το κομμάτι εξειδίκευσής του και στον ελεύθερο χρόνο που απομένει συνεχίζει στον τομέα του. Παραδείγματος χάρη μια συνάδελφος τοπογράφος μελετά την χωροχρονική εξάπλωση του ιού και το πώς μπορεί να εντοπιστούν έγκαιρα νέες εστίες COVID-19 στην κοινότητα, ενώ ένας άλλος συνάδελφος όντας ηλεκτρολόγος μηχανικός μελετάει μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης με στόχο την πρόβλεψη της εξέλιξης της νόσου σε ασθενείς που εισάγονται στο νοσοκομείο.

 Ποιες είναι οι "νίκες" που έχει πετύχει μέχρι στιγμής η επιστημονική κοινότητα;

Καθώς αυτή η πανδημία εξελίσσεται η επιστημονική κοινότητα κάνει βήματα μέρα με τη μέρα. Αυτή τη στιγμή μέσα σε 3 μήνες έχουν δημοσιευθεί πάνω από 10.000 επιστημονικά άρθρα σχετικά με τον κορονοϊό, διεξάγονται εκατοντάδες κλινικές μελέτες με πιθανά φάρμακα ανά τον κόσμο, ενώ κάποια από τα πιθανά εμβόλια για τον SARS-CoV-2 βρίσκονται ήδη στη δεύτερη φάση κλικών δοκιμών.

Όλα αυτά είναι εντυπωσιακά αν σκεφτεί κανείς το χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο επιτεύχθηκαν και αποτελούν μεγάλη νίκη της επιστημονικής κοινότητας.

Παρ ’όλα αυτά η μεγαλύτερη νίκη που σκέφτομαι είναι η αλληλεγγύη που παρατηρεί κανείς τόσο αναμεσά στον κόσμο αλλά και στην ίδια την επιστημονική κοινότητα. Κατά παράδοξο τρόπο νιώθω πως αυτή η πανδημία μας έφερε πιο «κοντά».

Ποια είναι η τελευταία/πιο σημαντική Καλή Είδηση που ακούσατε;

Η βελτίωση της κατάστασης με την πανδημία στην Ελλάδα και η προσπάθεια επιστροφής στην κανονικότητα με αργά και σταθερά βήματα. Είναι πολύ όμορφο όταν είσαι μακριά και ανησυχείς για τους δικούς σου ανθρώπους και τη χώρα σου να ακούς καλά νέα και να βλέπεις ότι τα πράγματα πάνε καλύτερα, ακόμα και αν γνωρίζεις πως η επόμενη μέρα θα είναι δύσκολη.

Κλείνοντας νομίζω πως αξίζει ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλους τους συναδέλφους του Ε.Σ.Υ, ιατρούς, νοσηλευτές, ΕΚΑΒ και όσων ήταν και είναι στην πρώτη γραμμή. Παρά τις δυσκολίες προσέφεραν και προσφέρουν ό,τι καλύτερο μπορούν για μια ακόμη φορά. Τους ευχαριστούμε και τους οφείλουμε πολλά.

Δείτε εδώ το βιογραφικό του Μάρκου Καλλίγερου. 

Αναφορές

1. Statistics NCfH. Prevalence of obesity and severe obesity among adults: United States, 2017–2018. NCHS data brief, no. 360. Hyattsville, MD: US Department of Health and Human Services, CDC. National Center for Health Statistics 2020.
2. Kalligeros M, Shehadeh F, Mylona EK, et al. Association of Obesity with Disease Severity among Patients with COVID-19. Obesity 2020; n/a(n/a).
3. Lighter J, Phillips M, Hochman S, et al. Obesity in patients younger than 60 years is a risk factor for Covid-19 hospital admission. Clin Infect Dis 2020.
4. Simonnet A, Chetboun M, Poissy J, et al. High prevalence of obesity in severe acute respiratory syndrome coronavirus-2 (SARS-CoV-2) requiring invasive mechanical ventilation. Obesity n/a(n/a).
5. Parameswaran K, Todd DC, Soth M. Altered respiratory physiology in obesity. Can Respir J 2006; 13(4): 203-10.
6. Huttunen R, Syrjänen J. Obesity and the risk and outcome of infection. International Journal of Obesity 2013; 37(3): 333-40.