Γράφει ο Δρ Κώστας Βεκρέλλης, ερευνητής του ΙΙΒΕΑΑ.
Ποτέ πριν, τόσοι πολλοί ερευνητές σε όλο τον κόσμο δεν επικεντρώθηκαν τόσο άμεσα σε ένα μόνο ζήτημα. Σχεδόν κάθε άλλη ερευνητική δραστηριότητα μοιάζει να έχει σταματήσει. Είναι αλήθεια ότι πολλά εργαστήρια, με εξαίρεση αυτά που ασχολούνται με την ιολογία ή την ανοσολογία θα μείνουν κλειστά για όσο διαρκέσει η καραντίνα ή θα λειτουργούν με προσωπικό ασφαλείας στα πλαίσια της κοινωνικής αποστασιοποίησης για την μείωση της εξάπλωσης της Covid-19. Και έτσι έπρεπε να γίνει. Άλλωστε προέχει τις ώρες αυτές η Δημόσια Υγεία. Παρόλο που η πανδημία έχει προκαλέσει μια σημαντική δυσλειτουργία σε πολλά ερευνητικά εργαστήρια είναι σημαντικό να δούμε τις ευκαιρίες που φέρνει αυτή η κρίση για την ανάπτυξη της Έρευνας και της Επιστήμης γενικότερα.
Η κρίση αυτή μας υπενθύμισε την πολύτιμη συνεισφορά της έρευνας στην ιατρική και στην υγεία. Επιπλέον, επεσήμανε πόσο σημαντική είναι η επένδυση στην έρευνα και η γενναία επιχορήγησή της από τις κυβερνήσεις. Ο κόσμος έμαθε να εμπιστεύεται τους επιστήμονες. Στη μάχη για την καταπολέμηση της πανδημίας έχουν τον πρώτο λόγο. Είναι πρωτοφανής αλλά δικαιολογημένη η αναγνώριση των επιστημόνων και των ερευνητών την περίοδο αυτή.
Η επιτακτική ανάγκη για την άμεση ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με την COVID-19 μεταξύ των ερευνητών έχει αλλάξει αρκετά δεδομένα στην Έρευνα. Οι μελέτες ανεβαίνουν σε ηλεκτρονικές online βάσεις δεδομένων και γίνονται άμεσα διαθέσιμες στην ερευνητική κοινότητα μήνες πριν από τα επιστημονικά περιοδικά. Αυτό ασκεί πίεση σε εκδοτικούς οίκους ώστε να παρέχουν δωρεάν πρόσβαση σε ερευνητικά δεδομένα. Αυτή η εξέλιξη, εάν προκύψει, θα είναι ζωτικής σημασίας για το έργο των ερευνητών, ιδίως σε χώρες που δεν είναι οικονομικά εύρωστες. Αυτή η απρόσκοπτη ανταλλαγή πληροφοριών αποτελεί την κινητήρια δύναμη για την πρόοδο της επιστήμης , καθώς μονό έτσι μικρές ερευνητικές ομάδες μπορούν να εξελιχθούν σε (ή να συνεργαστούν με) μεγάλες παγκόσμιες ερευνητικές ομάδες ώστε να προσφέρουν σημαντικές επιστημονικές επιτυχίες.
Είναι εντυπωσιακό ότι αστραπιαία μετά την απομόνωση του SARS-CoV-2 οι ερευνητές έχουν μοιραστεί εκατοντάδες αλληλουχίες ιικού γονιδιώματος, και έχουν ξεκινήσει περισσότερες από 200 κλινικές δοκιμές, σε συνεργαζόμενα νοσοκομεία και εργαστήρια σε όλο τον κόσμο. Και όλα αυτά σε λιγότερο από 2 μήνες. Κάτω από «κανονικές» συνθήκες κάτι τέτοιο δεν θα ήταν εφικτό! Η διαδικασία έγκρισης για κλινικές δόκιμες είναι επίπονη και χρονοβόρα, ενώ τώρα γιατροί ήδη εγγράφουν ασθενείς σε διάφορα θεραπευτικά πρωτόκολλα. Έτσι ο κορονοϊός μπορεί να κάνει την ιατρική επιστήμη πιο ευκίνητη ακόμα και μετά το τέλος των έκτακτων περιοριστικών μέτρων. Αυτό πρέπει να είναι ένα μάθημα για το μέλλον.
Επιπλέον, λόγω της απαγόρευσης των ταξιδιών και της επιβολής μέτρων κοινωνικής απομάκρυνσης που επέφερε η πανδημία πολλά επιστημονικά συνέδρια ακυρώνονται και φιλοξενούνται σε ηλεκτρονικές πλατφόρμες. Τα virtual ψηφιακά αυτά συνέδρια δίνουν την ευκαιρία σε περισσότερους ερευνητές να συμμετάσχουν - ακόμη και σε αυτούς με παιδιά, αυτούς που δεν λαμβάνουν ταξιδιωτική υποτροφία η επιχορήγηση ή αυτούς έχουν αναπηρίες.
Η πανδημία υπονομεύει επίσης τη μυστικότητα που πολλές φορές διακρίνει την ακαδημαϊκή έρευνα. Η αποκλειστικότητα στην έρευνα μπορεί μεν να οδηγεί σε επιχορηγήσεις των εργαστηριών και στην προαγωγή της καριέρας των ερευνητών, αλλά έτσι οι επιστήμονες συχνά εργάζονται μυστικά, προστατεύοντας τα δεδομένα τους από δυνητικούς ανταγωνιστές. Αυτή τη στιγμή η πανδημία επιβάλλει την ομαδικότητα και τη συνεργασία στην έρευνα, αφήνοντας κατά μέρος το προσωπικό κέρδος, στον κοινό αγώνα για την εύρεση θεραπείας και την επιβίωση.
Η ελληνική επιστημονική κοινότητα έχει συστρατευθεί στην παγκόσμια έρευνα για τον κορωνοιό και συμμετέχει ενεργά σε κλινικές δοκιμές και εργαστηριακές μελέτες. Ομοσπονδιακές υπηρεσίες όπως το National Science Foundation των ΗΠΑ έχουν ήδη ανακοινώσει νέες ευκαιρίες χρηματοδότησης, όχι μόνο για ιατρική έρευνα, αλλά και για την ενίσχυση της υποδομής στον κυβερνοχώρο για την αντιμετώπιση κρίσεων στον τομέα της Υγείας. Οι νέες επενδύσεις θα επικεντρωθούν στην έγκαιρη προειδοποίηση, τον μετριασμό του κινδύνου και την αντοχή στην αντιμετώπιση πανδημιών όπως αυτή. Γιατί το μόνο σίγουρο είναι ότι θα υπάρξει και άλλη.
Μακάρι λοιπόν ότι αυτή η «μη κανονικότητα» της έρευνας στην περίοδο της επιδημίας να είναι η αρχή για την «κανονικότητα» της στο μέλλον.
